Edmund Tudor - ojciec Henryka VII

 

Edmund Tudor jest stosunkowo nieznaną postacią w annałach historii, ale jako ojciec króla Anglii, Henryka VII, jest patriarchą dynastii królów i królowych Tudorów. Był także przyrodnim bratem króla. Miał dobrą reputację w Walii, zanim zmarł zaskakującą śmiercią w wieku zaledwie dwudziestu sześciu lat. Był kolejną ofiarą Wojen Róż.

Edmund urodził się około 1430 roku. Czasami nazywany jest Edmundem z Hadham, ponieważ urodził się w pałacu Much Hadham, domu jego rodziców, Owena Tudora i Katarzyny Walezjuszki. Katarzyna była francuską księżniczką, która poślubiła króla Anglii, Henryka V Lancastera, i urodziła Henryka VI, co uczyniło Edmunda i jego brata, Jaspera, przyrodnimi braćmi króla. Po śmierci króla Henryka V Katarzyna rzekomo poślubiła Owena Tudora, który pracował w jej gospodarstwie domowym. Nie ma żadnego pisemnego dowodu na ich małżeństwo, ale Edmund i jego rodzeństwo – jeszcze za życia – zostali uznani za prawowitych potomków.

Wizerunek Edmunda Tudora odlany
z mosiądzu, znajdujący się na jego grobowcu
w katedrze św. Dawida w Pembrokeshire w Walii.
Hrabia Richmond stoi na jednym
z chartów Beaufortów.

Kiedy Edmund miał siedem lat, zmarła jego matka. Później tego samego lata Edmund i Jasper zostali oddani pod opiekę Katarzyny de la Pole, opatki Barking i siostry księcia Norfolk. Niewiele wiadomo o ich wczesnym życiu, ale niewątpliwie byli dobrze traktowani podczas pobytu w opactwie, który trwał około pięciu lat. Opatka przywiozła ich na dwór, gdy osiągnęli wiek młodzieńczy, aby zwrócić na nich uwagę króla i najprawdopodobniej w celu uzyskania funduszy, ponieważ nie zapewniano żadnych środków na ich utrzymanie.

23 listopada 1452 roku król Henryk nobilitował Edmunda i Jaspera na wysokiej rangi hrabiów. Edmund został hrabią Richmond, a Jasper otrzymał tytuł hrabiego Pembroke. Edmund otrzymał, jako część posiadłości Richmond, dwory Frampton, Boston i Wykes, wsie Gayton, Mumby, Skirbeck i Kirton, dwór i lordostwo Swaffham w Norfolk oraz niektóre ziemie w Cambridgeshire. Bracia zostali pasowani na rycerzy w Tower 5 stycznia 1453 roku, a następnego dnia otrzymali szlachectwo.

W marcu tego samego roku zostali uznani przez parlament za prawowitych braci króla, urodzonych z tej samej matki. Obaj zostali mianowani członkami Tajnej Rady Królewskiej. W tym samym czasie księżna wdowa Somerset, Małgorzata Beauchamp, została wezwana do Windsoru wraz ze swoją dziesięcioletnią córką Małgorzatą Beaufort, która była jedną z najbogatszych dziedziczek w Anglii i potomkinią (nieślubną) Jana z Gandawy, księcia Lancaster, po jego trzeciej żonie Katarzynie Swynford. To pokrewieństwo sprawiło, że była również potomkinią samego króla Edwarda III Plantageneta (Jan z Gandawy był jego synem). Król dał jej sto marek na zakup ubrań na czas wizyty.

Opactwo Barking.
Piętnastowieczna brama z dzwonem, którego używano
w momencie wybuchu pożaru. Widok od strony wschodniej. 

Małgorzata Beaufort była podopieczną Williama de la Pole, księcia Suffolk, który wydał ją za mąż za swojego syna, Jana. Niemniej, oboje byli zbyt młodzi, by skonsumować małżeństwo i Małgorzata pozostała z matką. Suffolk został zamordowany w 1450 roku, a opieka nad Małgorzatą wróciła do Korony. Potencjał Małgorzaty jako spadkobierczyni nie wzbudzał większego zainteresowania aż do 1453 roku, kiedy to król przyznał opiekę nad nią Edmundowi i Jasperowi.

W tym czasie król Henryk nie miał dziecka, które mogłoby odziedziczyć tron. Prawdopodobnie rozważał mianowanie Edmunda swoim spadkobiercą i będąc zmotywowanym królewską krwią i imponującym dziedzictwem Małgorzaty. Postanowił ich zatem zeswatać. Wkrótce po tym, jak zdecydowano się na ten związek, ujawniono, że królowa Henryka, Małgorzata Andegaweńska, jest w ciąży; urodziła syna w październiku 1453 roku. Tuż przed narodzinami syna król Henryk zapadł na ostrą chorobę psychiczną i nie był w stanie rządzić.

Ze względu na chorobę króla, bracia musieli znaleźć swoje miejsce w politycznym zamieszaniu lat pięćdziesiątych XIV wieku, spowodowanym konfliktem między domami Lancasterów i Yorków. Początkowo poparli kandydaturę Ryszarda, księcia Yorku, na protektora królestwa podczas niedyspozycji Henryka. Edmund otrzymał od parlamentu nadanie posiadłości oraz lordostwa Kendal i Weresdale.

Kiedy król odzyskał zdrowie psychiczne, bracia znaleźli się w trudnej sytuacji. Początkowo Jasper próbował pośredniczyć w kompromisie, ale pod koniec 1455 roku ogłosili swoją zdecydowaną lojalność wobec króla. 1 listopada Edmund poślubił Małgorzatę Beaufort w zamku Bletsoe, gdzie się urodziła. Edmund i Małgorzata, wraz z księciem Yorku i innymi współspadkobiercami, złożyli petycję do króla w sprawie posiadłości Collingham i Bardsley oraz prawa do kościoła w Middleton, które były częścią posiadłości hrabiego Kentu.

W tym czasie w południowej Walii panował nieporządek z powodu braku silnego przywództwa rządowego. Król Henryk wyznaczył Edmunda na swojego głównego przedstawiciela w południowej Walii, a ten opuścił dwór i udał się na zachód. Rząd podejmował wysiłki w celu ściągnięcia długów na tym obszarze od 1452 roku. Jeden z pierwszych sporów, jakie napotkał Edmund, dotyczył Gruffydda ap Nicholasa i jego rodziny. Edmund starał się ograniczyć jego nadużywanie władzy i wpływów, ale Nicholas początkowo ignorował wszelkie próby. Latem 1456 roku w regionie zapanował stan wojny.

Edmund zabrał ze sobą Małgorzatę do Walii. Była drobnej postury i zbyt młoda, by skonsumować małżeństwo. Ale kiedy średniowieczny mężczyzna poślubiał dziedziczkę, otrzymywał dożywotni udział w jej posiadłościach, gdy spłodził dziecko. To zmotywowało Edmunda do kontynuowania stosunków seksualnych z Małgorzatą, ku oburzeniu jemu współczesnych. Było oczywiste, że Edmund przedkładał nabycie majątku nad zdrowie i dobre samopoczucie swojej żony. Małgorzata zaszła w ciążę na początku 1456 roku, gdy mieszkali w zamku Caldicot w walijskiej marchii.

Zamek Pembroke - miejsce urodzenia króla Henryka VII Tudora

Po tym jak Małgorzata zaszła w ciążę, Edmund powrócił do południowej Walii, aby ustanowić osobistą władzę. Nicholas nie był zadowolony z jego wizyty. Wraz z synami przejął kontrolę nad zamkami Carreg Cennen, Carmarthen, Aberystwyth i Kidwelly. Edmund ostatecznie odzyskał kontrolę nad Carmarthen w sierpniu 1456 roku, wraz z innymi zamkami. Po tym wydarzeniu Nicholas i jego synowie ostatecznie uznali Edmunda za władcę tego obszaru. Od tego momentu rodzina Nicholasa pozostała lojalna wobec braci Tudorów. Królowa Małgorzata ułaskawiła rodzinę w październiku tego samego roku.

Król Henryk miał kolejny atak szaleństwa, a Ryszard, książę Yorku, został protektorem po raz drugi. Kiedy Henryk odzyskał zmysły, York stracił protektorat, stawiając Edmunda w niebezpiecznej sytuacji. Jego sukces i autorytet wywołały wrogość wśród znamienitych zwolenników Yorka w południowej Walii. W kwietniu 1456 roku zwolennicy Yorka w Marchii Walijskiej, sir William Herbert i sir Walter Devereux, zebrali armię liczącą dwa tysiące żołnierzy, aby przywrócić kontrolę Yorka na tym obszarze, w tym odzyskać zamki, których Edmund był konstablem. Na początku doszło do potyczek w Herefordshire, a następnie armia udała się na zachód do Walii. Zaatakowali zamek Carmarthen i 10 sierpnia wzięli Edmunda do niewoli. Następnie ruszyli do Glamorgan i Llandaff, a ostatecznie zdobyli zamek Aberystwyth.

Edmund został uwolniony niedługo po pojmaniu i zmarł 3 listopada. Jako przyczynę śmierci podano dżumę. Ponieważ jednak jego śmierć była tak nagła i zaskakująca w tak młodym wieku, istnieje możliwość, że zmarł w wyniku przemocy lub złego traktowania w więzieniu. Mógł również odnieść rany w walce z ludźmi księcia Yorku. Małgorzata była w ciąży, samotna i zszokowana śmiercią męża.

Grób Edmunda Tudora w katedrze św. Dawida w Pembrokeshire w Walii.

Dochód z majątku Edmunda wyceniono na 600 funtów, a wszystkie jego posiadłości powróciły do Korony. Małgorzata otrzymała bardzo hojny dochód w wysokości 200 funtów w kwietniu 1457 roku. Jasper opuścił dwór po śmierci brata i powrócił do Walii. Stworzył bazę dla swojego hrabstwa i zebrał poparcie dla rodu Lancasterów. Wziął Małgorzatę pod swoją opiekę w zamku Pembroke, a jej syn Henryk Tudor, przyszły król Anglii Henryk VII, urodził się tam 28 stycznia 1457 roku.

Pierwotnie Edmunda pochowano w kościele franciszkanów w Carmarthen. Niemniej, jego szczątki zostały przeniesione do katedry św. Dawida podczas likwidacji klasztorów w 1536 roku. Na jego grobie znajduje się mosiężna akwaforta przedstawiająca młodego mężczyznę w zbroi, która została zamówiona przez króla Henryka VII. Epitafium na jego grobie głosi:

„Pod tym marmurowym kamieniem spoczywają kości tego najszlachetniejszego pana Edmonda, hrabiego Richmond, ojca i brata królów, który odszedł z tego świata w roku naszego Pana Boga MCCCCLVI trzeciego dnia miesiąca listopada: nad którego duszą Wszechmogący Jezu zmiłuj się.”

Bibliografia:

1. Bayani D.: Jasper Tudor: Godfather of the Tudor Dynasty, MadeGlobal Publishing, Lúcar (Almeria) 2015.
2. Cunningham S.: Henry VII, Routledge, Abingdon-on-Thames 2007.
3. Griffiths R. A., Thomas R. S.: The Making of the Tudor Dynasty, The History Press, Cheltenham 2011.
4. Meyer G. J.: The Tudors: The Complete Story of England’s Most Notorious Dynasty, Bantam, New York 2011. 

Prawa autorskie © Agnieszka Różycka