środa, 1 lutego 2012

Życie Alexandre Dumas było nie mniej bujne niż jego twórczość...



LITERAT LUTEGO 2012


ALEXANDRE DUMAS (OJCIEC)


Alexandre Dumas (ojciec) urodził się 24 lipca 1802 roku, a zmarł 5 grudnia roku 1870. Daty te wskazują, iż żył w czasach Cesarstwa, w okresie Restauracji, za panowania króla Ludwika Filipa oraz pod rządami Napoleona III. Okres ten obfitował w szereg wydarzeń, na tle których upływało dzieciństwo i młodość Pisarza, który z uwagi na szczęśliwy zbieg okoliczności miał sam dość bezpośredni wgląd na dzieje epoki. Jego ojciec, który był zawodowym wojskowym, po rewolucji w 1789 roku, bardzo szybko awansował na generała, a potem pełnił funkcję podkomendanta i antagonisty Napoleona. Alexandre Dumas jako dziecko oglądał schyłek epoki napoleońskiej, na własne oczy widział cesarza podążającego na pole bitwy, a była to bitwa pod Waterloo. Po latach, jako urzędnik w kancelarii księcia Orleańskiego, późniejszego króla Ludwika Filipa, Pisarz był w stanie z bliska obserwować nie tylko wypadki, które poprzedzały Rewolucję Lipcową, ale także sam jej przebieg.

Życie Pisarza było nie mniej bujne niż jego twórczość. Alexandre Dumas był najpopularniejszą postacią paryskiego świata literackiego. Posiadał rzesze przyjaciół, ale również i wrogów. Zarabiał i trwonił fortuny, kochał, podróżował i politykował. W roku 1846 przyjął propozycję ministra Oświecenia Publicznego i z całą świtą wyjechał do Algieru, aby za jakiś czas piórem popularyzować tę egzotyczną dla ówczesnego francuskiego społeczeństwa krainę. W tym samym czasie podjął w Paryżu ogromną imprezę, czyli Teatr Historyczny, któremu sam dostarczał repertuaru, aby w okresie Rewolucji Lutowej samemu splajtować. Po wielkim sukcesie powieści pod tytułem „Hrabia Monte Christo”, zarobione na niej miliony Pisarz utopił w budowie wspaniałego zamczyska pod Paryżem o nazwie Monte Christo, który został wzniesiony w najlepszym, czyli niesamowicie brzydkim eklektycznym stylu epoki. Alexandre Dumas na uroczyste otwarcie nowej siedziby zaprosił sześćset osób, które do białego rana bawiły się, jadły i piły na cześć i koszt amfitrona[1]. W okresie Rewolucji Lutowej Pisarz, podążając za przykładem Victora Hugo i Alphonse-Marie-Louis de Prat de Lamartine[2] postanowił spróbować wielkiej polityki i wysunął swoją kandydaturę na posła do Parlamentu. Niemniej jego kandydatura nie wzbudziła powszechnego entuzjazmu, natomiast na jednym z zebrań wyborczych ktoś zawołał pod jego adresem, znając dziecinną próżność i snobizm Pisarza: ty Murzynie, ty markizie! Dumas odpowiedział na ten afront rękoczynem, przewieszając antagonistę przez parapet mostu i domagając się przeprosin. Stwierdził wówczas: No dobrze, chciałem ci tylko dowieść, że ręce, które w dwadzieścia lat napisały czterysta powieści i trzydzieści pięć dramatów są to ręce robociarza!

Po zamachu stanu Napoleona III w roku 1851, Alexandre Dumas udał się na wygnanie do Brukseli. Ta dobrowolność wyjazdu była dość mocno ograniczona naciskiem ze strony wierzycieli. W Brukseli Pisarz prowadził na kredyt dom otwarty, wspierał mniej przedsiębiorczych banitów politycznych i wciąż pisał bez chwili wytchnienia. Po powrocie do Paryża założył własny dziennik pod tytułem „Muszkieter” (z franc. Le Mousquetaire). W ten sposób mógł bez ograniczeń drukować swe dzieła, co sprawiło, że zdobył dla pisma rzesze czytelników. W 1858 roku Pisarz odbył planowaną wcześniej podróż do Rosji, gdzie zaskoczył rosyjską arystokrację swą powierzchownością i bezceremonialnymi manierami. Zbratał się także z prostaczkami, zawarł osobistą znajomość z dekabrystą Annenkowem[3] i jego żoną, Francuzką, których uczynił bohaterami powieści pod tytułem „Pamiętniki fechmistrza”. W zapale krajoznawczym dotarł aż do Astrachania, śląc do Paryża sążniste listy, pełne szczegółów, które nie zawsze były prawdziwe, ale zawsze malownicze, i które potem znalazły się w impresjach książkowych.

W 1860 roku Alexandre Dumas wyjechał do Włoch, skontaktował się tam z Giuseppe Garibaldim[4], który właśnie ruszał na podbój Neapolu. Pisarz ofiarował rewolucyjnemu generałowi pomoc osobistą oraz materialną, która została przyjęta. W ślad za zwycięskimi oddziałami włoskich patriotów Dumas wkroczył do miasta i otrzymał od Garibaldiego tytuł naczelnego konserwatora. W Pompei Pisarz trudnił się pracami wykopaliskowymi, a następnie założył pismo „Niezależny”. W tym okresie pracował również nad historią neapolitańskich Burbonów, pamiętnikami Garibaldiego, a także nad powieścią pod tytułem „San Felice”, która okazała się jednym z jego najcelniejszych dzieł.  Ostatnie dziesięciolecie życia Pisarza to powolny upadek jego sił twórczych i witalnych. Alexandre Dumas zaczął rozmijać się z epoką, która zaczynała go wyprzedzać, natomiast coraz mniejsze wzięcie jego utworów nie pozwalało mu sprostać wciąż ogromnym wydatkom, i były takie chwile, kiedy Pisarz wręcz tonął w biedzie. W 1866 roku podjął podróż do Niemiec i Austrii, lecz miała ona w sobie znamiona występów starego aktora na prowincji, który nie mógł już liczyć na poklask w stolicy. Śmiertelnym ciosem dla Dumas stała się wieść o wybuchu wojny z Prusami i o pierwszych porażkach Francuzów. Umarł sparaliżowany, lecz do ostatnich dni pogodny. 


Opracowano na podstawie: Aleksander Dumas (ojciec), Pamiętniki, Wyd. ISKRY, Warszawa 1960.





[1] Amfitron to żartobliwe określenie człowieka gościnnego, organizatora zabawy.
[2] Alphonse-Marie-Louis de Prat de Lamartine (1790-1869) to pisarz francuski tradycyjnie uważany za twórcę francuskiego romantyzmu.
[3] Mikołaj Mikołajewicz Annenkow (1799-1865) to ówczesny generał rosyjski.
[4] Giuseppe Garibaldi (1807-1882) to włoski rewolucjonista, żołnierz i polityk, działacz i bojownik na rzecz zjednoczenia Włoch.