Ewa Formella – „Lawenda”

Wydawnictwo: EWA FORMELLA/KSIĄŻKA WYDANA NAKŁADEM WŁASNYM

Gdańsk 2013

Według danych statystycznych w Polsce jest kilkaset tysięcy zawodowych prostytutek. Pracują w nocnych klubach, agencjach towarzyskich czy salonach masażu, a niektóre z nich spotykają się ze swoimi klientami nawet w ich domach. Polskie prostytutki wywodzą się z różnych grup społecznych, a ich wiek mieści się w granicach pomiędzy piętnastym a pięćdziesiątym rokiem życia. Wśród nich są studentki, zwykłe gospodynie domowe oraz kobiety, które wychowały się w sierocińcach. Bardzo często prostytucja dotyka również celebrytów. Nie jest rzadkością, kiedy modelka, aktorka czy dziewczyna biorąca udział w konkursie piękności pracuje na co dzień w charakterze ekskluzywnej „dziewczyny na telefon”. Zadziwiający jest fakt, że więcej niż dwadzieścia tysięcy młodych Polek uważa prostytucję za najlepszą ofertę na rynku pracy. Większość z tych kobiet mieszka na wsi lub w małym miasteczku, gdzie wskaźnik bezrobocia jest niezwykle wysoki. Dziewczyny angażują się w prostytucję głównie dlatego, że jest to zajęcie szalenie dochodowe. Traktują swoje ciało jak towar, dzięki któremu mogą zarabiać spore pieniądze – znacznie większe niż byłoby to możliwe w przypadku tradycyjnej formy pracy, jak: w szpitalu, biurze czy sklepie. Niektóre z tych kobiet preferują najstarszy zawód świata, ponieważ zwyczajnie nie mają innego wyboru.

Dla większości polskiego społeczeństwa prostytucja to temat tabu, o którym się nie mówi, a jeśli nawet porusza się tę kwestię, to zazwyczaj w kontekście pogardy wobec tych kobiet. Jesteśmy społeczeństwem konserwatywnym i bardzo często zakłamanym. Z reguły nasze problemy zamiatamy pod dywan. Nie widzimy własnych wad, a przewinienia innych potrafimy piętnować bardzo głośno. Wytykamy palcami tych, którzy w naszym odczuciu postępują źle albo inaczej niż my. Pewne grupy społeczne potrafią wręcz posuwać się do publicznego słownego linczu, jeśli ich zdaniem ktoś postępuje negatywnie. I tu pojawia się pytanie: Kto tak naprawdę zachowuje się gorzej? Czy ten, kto piętnuje bez litości, uznając siebie za kryształ moralny, czy może osoba, która zagubiła się gdzieś na swojej życiowej drodze i weszła na taką a nie inną ścieżkę, bo zwyczajnie nie miała innego wyboru? Dlaczego nikt z tych linczujących nie zapyta, z jakiego powodu tak się stało? Bardzo łatwo jest kogoś oceniać, ale znacznie trudniej przyznać się – nawet samemu przed sobą – do własnych błędów. Bo przecież nikt nie jest idealny i każdy ma na swoim koncie mniejsze lub większe przewinienia. Te moralne również.

Pomimo że prostytucja istnieje od zawsze, to jednak kobiety, które ją uprawiają nadal traktowane są jak margines społeczny. Mało kto stara się spojrzeć na te dziewczyny jak na normalne kobiety, które chcą kochać i być kochane. One również mają uczucia, które bardzo łatwo zranić. Są matkami, niekiedy nawet żonami, a wiele z nich pragnie wyrwać się ze świata prostytucji, ale zwyczajnie nie potrafi. Bardzo często nawet w literaturze prostytutki pokazywane są jako kobiety upadłe i pogardzane przez otoczenie, dla których nie ma już ratunku. Przeciwko temu stereotypowi wystąpiła Ewa Formella, pisząc Lawendę. Bohaterkami najnowszej powieści Autorki są właśnie kobiety lekkich obyczajów, tak zwane „call-girls”.

Akcja powieści rozgrywa się na terenie Trójmiasta. To tam działa niezwykle ekskluzywna agencja towarzyska o nazwie Ogród Marzeń. Jej szefową jest niejaka Magnolia. Kobieta ma już swoje lata. Jej fizyczna aktywność w branży już minęła i teraz zajmuje się tylko swoim biznesem. W agencji zatrudnia eleganckie dziewczyny, które przyjmują u siebie równie wytwornych mężczyzn. Klientami Ogrodu Marzeń są przede wszystkim biznesmeni, którzy zostawiają tam grube pieniądze, ale też i jakość świadczonych usług jest tego warta. Słowo „ogród” kojarzy się z kwiatami. Tak też jest w przypadku agencji, którą prowadzi rzeczona Magnolia. Każda z zatrudnionych tam dziewczyn jest innym kwiatem. Oprócz Magnolii czytelnik spotyka Konwalię, Stokrotkę, Storczyka, ale przede wszystkim Lawendę, która ma największe powodzenie wśród klientów.

Ogród Marzeń mieści się w przepięknej willi otoczonej równie nieziemskim ogrodem. Przez lata prowadzenia swojej działalności Magnolia naprawdę zaszła bardzo daleko, choć przypłaciła to morzem wylanych łez, cierpieniem, poniżeniem i wieloma innymi wyrzeczeniami. Wydaje się jednak, że nie zamieniłaby tego życia na żadne inne. Jej pobyt na tym świecie zbliża się już ku końcowi, a ona sama coraz częściej wspomina to, co było. Na pewno w dużej mierze swój melancholijny nastrój kobieta zawdzięcza pewnemu młodemu pisarzowi i dziennikarzowi, który nagle przyjeżdża z Ameryki, aby napisać jej biografię. „Emerytowana” prostytutka jest tak sławna, że znają ją nawet za oceanem. Ów dziennikarz jest z pochodzenia Polakiem, ale od wielu lat mieszka w Stanach Zjednoczonych. To właśnie pod jego wpływem Magnolia otwiera się i opowiada o swoim życiu nie tylko Pawłowi „Paulowi” Nerzewskiemu, ale też czytelnikowi, który wraz z nim śledzi jej losy. Czy pod wpływem historii legendarnej prostytutki Trójmiasta dziennikarz zmieni swój pogląd na temat tego typu kobiet? W jaki sposób jej opowieść wpłynie na kształt biografii, którą Nerzewski pisze? Czy będzie to tylko i wyłącznie historia upadłej kobiety? A może książka będzie opowiadać o kobiecie sukcesu, która własnymi siłami osiągnęła tak wiele, świadomie wyrzekając się tego, co w życiu najważniejsze? Czy Magnolia naprawdę przegrała swoje życie, czy może wspięła się na sam szczyt i pozostała tam do końca, kiedy inni z tego szczytu spadali, doznając bolesnych obrażeń?

Zupełnym przeciwieństwem Magnolii jest Lawenda – najbardziej pożądana dziewczyna w Ogrodzie Marzeń. Choć jest jeszcze bardzo młoda, to jednak los zdążył ją już dość mocno poszarpać. Samotnie wychowuje dwoje dzieci, lecz życie, jakie prowadzi nie daje jej satysfakcji. W jej życiu nie ma miejsca na radość, natomiast na szczęście chyba jednak nie zasługuje. Tak przynajmniej sama o sobie myśli. Ale jest ktoś, kto pragnie jej pomóc. Ktoś, kto kocha ją całym sercem. Czy zatem Małgosia przyjmie tę miłość i zdoła zapomnieć o przeszłości? Czy prostytutka – nawet tak ekskluzywna jak ona – może w ogóle myśleć o szczęściu i normalnym rodzinnym życiu? Czy ma do tego prawo?

Lawenda to powieść, która skłania czytelnika do refleksji. Autorka pokazuje w niej drugą – tę bardziej ludzką – twarz prostytucji. Okazuje się bowiem, że kobiety, które się nią trudnią wcale nie różnią się od tych „porządnych” i szanujących swoje ciało, a przynajmniej szanujących z pozoru. Bo przecież jest wiele kobiet, które uprawiają seks z licznymi partnerami, a nie biorą za to wynagrodzenia. Prostytutki w tej kwestii są przynajmniej uczciwe. Nie są zakłamane. Nie żyją w konflikcie same ze sobą, przynajmniej na tym polu. I tutaj znów można postawić pytanie: Które z kobiet zasługują na większy szacunek? Czy te z pozoru pruderyjne, pogardzające dziewczynami oddającymi swoje ciało dla pieniędzy, choć same robią to pokątnie, tak dla sportu? A może te, które wcale się z tym nie kryją i nie są zwykłymi hipokrytkami ani wobec siebie, ani względem otoczenia?

Lawenda to nie tylko powieść o najstarszym zawodzie świata. Ewa Formella dość dokładnie przygląda się też relacjom międzyludzkim. Wyraźnie pokazuje stereotypy rządzące naszym społeczeństwem. Wytyka rodzicielskie błędy, które jedynie cudem mogą zostać naprawione. Ale głównie stawia na miłość bez względu na to, kim jesteśmy i jaki zawód wykonujemy. Każdy człowiek stworzony jest do tego, aby kochać i być kochanym, i żeby nie wiadomo jak bardzo się przed tym bronił i zaprzeczał, prędzej czy później zda sobie sprawę z tego, że potrzebuje obok siebie tej drugiej ukochanej osoby. Podobnie jest z przyjaźnią. Tę kwestię Ewa Formella również porusza w powieści. Ponadto Autorka przede wszystkim obala mit, jakoby prostytutki były kobietami wulgarnymi i wyzbytymi jakichkolwiek zasad moralnych. To społeczeństwo postrzega je właśnie w taki sposób. Choć z drugiej strony w tym środowisku i takie zapewne funkcjonują, to jednak nie można wszystkich traktować jednakowo.

O czym jeszcze jest ta powieść? Na pewno o walce z przeciwnościami losu. Na kartach książki mieszają się ze sobą rozmaite rodzaje uczuć. Jest radość, ale też i smutek. Jest złość i gniew, lecz z drugiej strony pojawia się również przebaczenie. Jest nadzieja, choć początkowo może wydawać się, że już nic dobrego danej bohaterki nie spotka. O kobietach wykreowanych przez Autorkę z całą pewnością nie można powiedzieć, że są to postaci, które przegrały życie, tylko dlatego, że weszły na drogę prostytucji. Pomimo że w życiu wiele straciły, to jednak z drugiej strony równie sporo zyskały.

Książka na pewno warta jest przeczytania. Być może ktoś, kto do tej pory spoglądał z pogardą w stronę prostytutek, po tej lekturze zmieni zdanie o tego rodzaju kobietach. Oczywiście należy pamiętać, że fabuła powieści stanowi czystą fikcję literacką, lecz nie pozbawioną autentycznych pierwiastków. 

Za książkę serdecznie dziękuję Autorce