Wydawnictwo: KSIĄŻNICA
Katowice 2009
Tytuł oryginału: The Virgin’s Lover
Przekład: Urszula Gardner
Najbardziej
znana i jednocześnie chyba najbardziej znienawidzona dynastia Tudorów powoli
zmierza do końca swojego panowania. Maria I Tudor – córka Henryka VIII i
Katarzyny Aragońskiej – właśnie przeżywa ostatnie chwile swojego życia na tym
świecie. Inkwizycja, która była jej udziałem zebrała pokaźne żniwo wśród
heretyków. Niemalże cały kraj z niecierpliwością wyczekuje zmian. Lud ma już
dosyć nieustannego wdychania dymu unoszącego się ze stosów nad Smithfield. Z kolei kilka lat wcześniej Tower opuszcza Robert Dudley 1. hrabia Leicester.
Dlaczego został uwięziony? Otóż, wraz z
ojcem i braćmi oskarżono go o zdradę stanu. Po śmierci protestanckiego
władcy – Edwarda VI, który był jedynym męskim potomkiem Henryka VIII –
Dudleyowie próbowali wykluczyć z dziedziczenia tronu Marię I, tym samym
osadzając na nim lady Jane Grey, która była żoną Guildforda – brata Roberta
Dudleya. Panowanie Jane Grey nie trwało długo, bo tylko dziewięć dni. Spisek z
udziałem Dudleya seniora i jego synów skończył się tragicznie. Na szczęście Robertowi
udało się zachować głowę. Jego ojciec i brat zostali ścięci. Dołączyła do nich
również uzurpatorka Jane Grey.
Tak
sytuacja przedstawiała się tuż przed wstąpieniem na tron Marii I Tudor, zwanej
Krwawą. W Tower wraz z Robertem Dudleyem została uwieziona również przyrodnia
siostra Marii – Elżbieta. Jak pamiętamy, „rudy bękart” był owocem związku
Henryka VIII i Anny Boleyn, oskarżonej o pakt z samym diabłem i stosunki
kazirodcze, co w konsekwencji doprowadziło nie tylko do utraty korony przez
Annę, ale przede wszystkim do jej ścięcia 19 maja 1536 roku. Cóż takiego
uczyniła Elżbieta, że umieszczono ją w Tower? Otóż, po zawarciu małżeństwa
Marii I z królem Hiszpanii – Filipem II, w Anglii wybuchło powstanie, zwane
Powstaniem Wyatta. Małżeństwo Marii miało na celu wzmocnienie katolicyzmu w
Anglii, bo jak wiadomo Hiszpania w tamtym okresie była wręcz fanatycznie
ustosunkowana do wiary katolickiej. Inkwizycji, która szalała w tym kraju, nie
da się z niczym porównać. Okrucieństwo wobec heretyków było niewyobrażalnie
większe niż to, które miało miejsce w Anglii. Tak więc kiedy w 1554 roku
wybuchło rzeczone powstanie, którego celem miało być niedopuszczenie do
zawarcia małżeństwa Marii z Filipem, uznano, że w rebelii tej palce maczała
również Elżbieta, stąd jej uwięzienie w Tower. Oczywiście powstanie zakończyło
się klęską.
To,
co najbardziej nas w tym momencie interesuje, to przyjaźń pomiędzy Robertem
Dudleyem a ostatnią z rodu Tudorów. Ta niezwykła więź zawiązała się właśnie
podczas pobytu obydwojga w Tower. Pomimo że zainteresowani znali się od lat dzieciństwa, to jednak dopiero w Tower zaczęli patrzeć na siebie inaczej niż dotychczas. Potem ta przyjaźń zamieniła się w głębokie
uczucie, za które zarówno Robert, jak i Elżbieta musieli drogo zapłacić, lecz
każde na swój własny sposób i zgodnie z funkcją zajmowaną w państwie.
 |
| Elżbieta I Tudor (1533-1603) |
Po
opuszczeniu Tower, Robert Dudley bardzo sprytnie wkradł się w łaski żyjącej
jeszcze wtedy Marii I Tudor. Był to niezwykle ambitny mężczyzna, który mierzył
bardzo wysoko. Szczytem jego marzeń było zasiąść na tronie Anglii. Tak więc
robił wszystko, aby tak się stało. Oczywiście Marii nie mógł już do tego
wykorzystać, ale była przecież jej młodsza siostra, która najprawdopodobniej
kochała go całym sercem. Po śmierci Marii Krwawej 17 listopada 1558 roku, tron
Anglii przeszedł we władanie Elżbiety I Tudor, zwanej też Wielką. W takiej sytuacji zazwyczaj pojawiają się
głosy „za” i „przeciw”. Tak też było i tutaj. Nie wszyscy widzieli Elżbietę jako
nową władczynię kraju. Miała wówczas dwadzieścia pięć lat i całkowity brak
doświadczenia w rządzeniu państwem. Wielu mówiło, że władza powinna przejść w
ręce mężczyzny. Lecz jak tu oddać ją przedstawicielowi płci męskiej, skoro
jedyny prawowity potomek Henryka VIII zmarł w bardzo młodym wieku? Oczywiście,
gdzieś tam żył sobie jeszcze Henryk Carey, będący owocem związku z Marią
Boleyn, ale on nie wchodził w rachubę. Swego czasu Maria była tylko kochanką
Henryka VIII, a więc dziecko urodziło się jako bastard, co było jednoznaczne z
wykluczeniem go z procesu dziedziczenia tronu. A zatem nie było innej rady, jak tylko
pozwolić Elżbiecie I objąć władzę, bądź też zezwolić na panowanie komuś, kogo z
Tudorami łączyły więzy krwi, na przykład młodziutkiej wówczas Marii Stuart
przebywającej na dworze francuskim. Jak można się łatwo domyślić, z dwojga
złego to Elżbieta była tą, którą na tronie należało osadzić. Pamiętajmy, że już
niedługo nadejdzie taki czas, kiedy walka o władzę pomiędzy Elżbietą I Tudor a
Marią I Stuart okaże się być niezwykle dramatyczna.
Brak
jakiegokolwiek doświadczania, a także młody wiek nowej monarchini sprawiły, że
była zmuszona otaczać się doradcami. Jednym z nich był William Cecil 1. baron
Burghley. Praktycznie od samego początku doradcą królowej był również Robert
Dudley, który wówczas pełnił funkcję koniuszego w dworskich stajniach. W wyniku
oskarżenia o zdradę stanu Robert utracił praktycznie wszystkie tytuły i
posiadłości, i dopiero przy boku Elżbiety powoli zaczynał je odzyskiwać. Kiedy
dokładniej przyjrzeć się tym dwóm głównym doradcom, można dostrzec, iż działają
oni na dwóch różnych frontach. William Cecil pragnie, aby Elżbieta nie robiła
niczego wbrew Koronie, natomiast Robert zabiega o swoje prywatne interesy i
wszelkie decyzje, które królowa musi podejmować mają na celu nie tyle dobro
państwa, co jego własne. Choć wciąż jest żonaty, to jednak nie przeszkadza mu
to, aby uwodzić monarchinię. Teorii na temat ich romansu jest wiele. Są tacy,
którzy uważają, że Roberta i Elżbietę łączyła jedynie miłość platoniczna, a ich
związek nigdy nie został skonsumowany, stąd pogląd, że królowa do dnia śmierci
pozostała dziewicą. Jednak z drugiej strony, znając temperament i potrzeby
Roberta, trudno jest uwierzyć, że nie próbował przenieść ich związku na
płaszczyznę fizyczną. Prawdą natomiast jest, że stajenny miał ogromne ambicje.
Nie zadowalały go półśrodki. Pragnął zostać królem Anglii i za wszelką cenę
dążył do małżeństwa z Elżbietą. Na drodze stała mu jedynie żona – Amy Robsart.
Kobieta była starsza od Dudleya i kochała go ponad wszystko na świecie. Ta
miłość była tak wielka, że Amy była w stanie wybaczyć mężowi każdą zdradę.
Cierpiała niesamowite męki, słysząc choćby słowo na temat romansu Roberta z
królową. Dudley praktycznie żył z dala od żony. Większość czasu spędzał na
dworze przy Elżbiecie. Amy odwiedzał sporadycznie, a kiedy już to robił nie
obywało się bez kłótni. Pragnął rozwodu, na który żona nie wyrażała zgody.
Odkąd w życiu Roberta pojawiła się królowa, jego związek z Amy skazany był na
porażkę. Wyglądało na to, że tylko śmierć lady Dudley może sprawić, że koniuszy
doprowadzi swoje plany do końca. Czy tak się stało? Czy Robert i Elżbieta
maczali palce w śmierci Amy Robsart-Dudley? Tego nie wie nikt do dzisiejszego
dnia. Historycy stawiają szereg hipotez, lecz żadna nie znajduje swojego
potwierdzenia w rzeczywistości.
 |
| Robert Dudley 1. hrabia Leicester (1532-1588) |
Akcję
Kochanka dziewicy Philippa Gregory rozpoczyna właśnie od chwili objęcia
władzy przez Elżbietę I Tudor. Wspomina też ostatnie dni panowania jej
przyrodniej siostry, lecz całą uwagę skupia na młodszej córce Henryka VIII i
jej relacjach z Robertem Dudleyem. Autorka ukazuje mężczyznę, który wręcz siłą
pragnie opanować tron Anglii, nie zdając sobie sprawy z tego, że ten tron nigdy
nie był mu pisany. Po pierwsze, ciąży na nim oskarżenie o zdradę stanu, i to
właśnie ta niechlubna przeszłość już na starcie wyklucza go z rozgrywki o tron.
Po drugie, wywodzi się z nieodpowiedniej warstwy społecznej, w jego żyłach nie
ma błękitnej krwi. Po trzecie, Robert ma całą masę wrogów, którzy tylko czekają
sposobnej chwili, aby go zgładzić. Po czwarte, zaufany zausznik Elżbiety –
William Cecil – wciąż podszeptuje jej do ucha, aby wreszcie pozbyła się Dudleya
z dworu. Praktycznie wszystko sprzymierza się przeciwko hrabiemu Leicester.
A
jak zachowuje się w całej tej sytuacji Elżbieta? Moim zdaniem daleko jej do
kobiety zakochanej bez pamięci, która dla ukochanego jest w stanie zrobić
dosłownie wszystko, nie bacząc na konsekwencje. Niby wciąż twierdzi, że Robert
jest jej jedyną i prawdziwą miłością, ale tak naprawdę to Korona liczy się dla
niej najbardziej. Nie jest w stanie z nikim jej dzielić. Być może to właśnie z
tego powodu wszystkie jej potencjalne małżeństwa prędzej czy później nie
dochodziły do skutku. Jej egoizm zawsze brał górę i choć William Cecil co
pewien czas podsuwał jej odpowiedniego kandydata na męża, to jednak ona stale
wynajdywała powody, aby do ślubu nie doszło. Trzeba także wiedzieć, że Elżbieta
była histeryczką, cierpiała też na nerwicę, a to odbijało się niekorzystnie na
jej władaniu Anglią.
Kochanek
dziewicy stanowi piątą część cyklu o Tudorach. W tym przypadku Philippa
Gregory odbiegła od przyjętego stylu pisania, jaki możemy spotkać w innych jej
powieściach. Chodzi przede wszystkich o formę narracji. Autorka przyzwyczaiła
nas do pierwszej osoby liczby pojedynczej, gdzie zaistniałą sytuację
obserwujemy oczami jednego z bohaterów. Tutaj mamy do czynienia z narracją
trzecioosobową, co może stanowić swego rodzaju odmianę i nie każdemu przypaść
do gustu, szczególnie w przypadku, gdy czytelnik zna też inne książki Philippy
Gregory. Mnie zupełnie to nie przeszkadzało, choć dzięki temu zabiegowi powieść
brzmi zupełnie inaczej, i gdyby nie fakt, iż znamy nazwisko Autorki, można by
pomyśleć, że napisał ją ktoś inny. Pisarka zwyczajnie wyłamała się z przyjętego
schematu.
 |
| Śmierć Amy Robsart dn. 8 września 1560 roku autor: William Frederick Yeames obraz pochodzi z roku 1877 |
Zazwyczaj
nie mam zastrzeżeń do powieści Philippy Gregory, lecz w tym przypadku wydaje mi
się, że tej książce brakuje emocji. Autorka skupiła się na relacjach pomiędzy
Elżbietą i Robertem, oraz na dramatycznej sytuacji Amy Dudley. W moim odczuciu
jest to takie trochę suche relacjonowanie wydarzeń. Może faktycznie jest to
wina prowadzenia narracji. Jeśli historię „opowiada” nam któryś z bohaterów,
łatwiej jest nam wejrzeć w jego psychikę i uczucia. A tutaj stoimy, jak gdyby z
boku i przyglądamy się temu wszystkiemu, co dzieje się na królewskim dworze i
poza nim, zaś w tle słychać echo ówczesnej polityki międzynarodowej. Sięgając
po lekturę sądziłam też, że Philippa Gregory poprowadzi czytelnika również przez
życie królowej i jej kochanka już po śmierci Amy Dudley. Niestety, na
tragicznym odejściu lady Dudley się kończy. Uwierzcie mi, że potem jest
znacznie ciekawiej. Dlatego też chciałabym Wam polecić w formie kontynuacji
powieść Victorii Holt pod tytułem Mój wróg, królowa, o której pisałam
tutaj. Postać Letycji Knollys w Kochanku dziewicy nie jest
wyeksponowana, tak jak w przypadku książki Victorii Holt, gdzie jest ona
narratorką, podobnie jak w innej powieści dotyczącej tego samego tematu – Rywalce
królowej autorstwa Carolly Erickson. Tej ostatniej nie czytałam, ale mam
taki zamiar, choćby tylko po to, aby móc porównać ze sobą wszystkie te książki
i sposób opowiadania tej samej historii. Letycja Knollys zarówno w życiu
Elżbiety, jak i Roberta odegrała naprawdę znaczącą rolę.
Czy
po Kochanka dziewicy warto sięgnąć? Jak najbardziej. Miłośnicy historii
nie powinni czuć się zawiedzeni. Natomiast tych, którzy nie pałają do historii
głębszym uczuciem, nie zmuszam, bo nie ma sensu wciskać komuś książki, która
tematycznie nie znajduje się kręgu zainteresowania. Przyznam szczerze, że jest
to pierwsza powieść Philippy Gregory, która nieco mnie rozczarowała. Znając
inne książki tej Autorki, sądziłam, że będzie znacznie więcej emocji, bo
przecież temat z jednej strony bardzo ciekawy, zaś z drugiej budzący szereg
kontrowersji do dnia dzisiejszego. Odnoszę wrażenie, jak gdyby ten piąty tom
cyklu o dynastii Tudorów nie wchodził w skład całej serii, ale stanowił odrębną
powieść.
