Santa Montefiore – „Francuski ogrodnik”

Wydawnictwo: ŚWIAT KSIĄŻKI

Warszawa 2009

Tytuł oryginału: The French Gardener

Przekład: Anna Dobrzańska-Gadowska

Latem, tuż po skończeniu powieści Morze utraconej miłości, Santa Montefiore często odpoczywała w swoim rodzinnym domu w Hampshire. Tam zwykła przesiadywać w pięknym ogrodzie i była z tego powodu niesamowicie szczęśliwa. Cieszyła się, że tak naprawdę nigdy nie opuściła domu, w którym się wychowała. Chociaż Autorka na stałe mieszka w Londynie, to jednak weekendy i święta spędza w domu na farmie rodziców, gdzie dorastała wraz z bratem i siostrą. Jej brat również posiada podobny dom i bardzo często rodzeństwo wraz ze swoimi dziećmi spędza tam idylliczne chwile, spacerując po pobliskim lesie, uprawiając warzywa, dbając o kwiaty, łapiąc motyle i dokarmiając ptaki, tym samym rozkoszując się pięknem okolicy i czerpiąc z niej swego rodzaju magię. Tak więc pewnego dnia Santa Montefiore odpoczywała w ogrodzie i obserwowała dzieci wdrapujące się na traktor, którego ogrodnik Simon używał do koszenia trawników. Dzieciaki śmiały się, zaś Simon prowadził traktor tak, jakby ich tam wcale nie było. Pisarka myślała wtedy o nasionach słonecznika, które właśnie zostały zasiane w szklarni oraz o robakach, które jej córka znalazła w ziemi. Potem pomyślała o rodzicach, którzy zazwyczaj byli bardzo zajęci własnym życiem. Wtedy oczami wyobraźni ujrzała ich jak spacerują po ogrodzie wraz z Simonem, omawiając kwestie uprawy ogrodu i słuchając mądrych sugestii ogrodnika.

Kilka lat wcześniej zmarł stary ogrodnik Peter i nie zadbał o to, aby na swoje miejsce zaproponować kogoś innego. Wtedy też rodzice Santy Montefiore skupili się na uprawie warzyw, co było dla nich stosunkowo prostą pracą. Autorka wiedziała bowiem, że jej mama zawsze marzyła o tym, aby mieć piękny ogród, lecz nie była w stanie pracować w nim sama. Wtem na progu domu stanął Simon i powiedział, że chciałby wynająć jeden z domków znajdujących się na terenie posiadłości. Był leśniczym i ogrodnikiem. Tak więc początkowo rodzice Santy poprosili go, aby popracował w ogrodzie przez kilka najbliższych poranków. Wkrótce jednak poranki zamieniły się w dni, a Simon zaczął pracować w pełnym wymiarze godzin. I wtedy też rodzina Santy Montefiore spędzała coraz więcej czasu w ogrodzie, a kiedy dzieci nieco podrosły, wówczas z zapartym tchem obserwowano, jak idą w ślady swoich rodziców, powielając ich ogrodowe zabawy. To właśnie ogrodnik Simon stał się dla Autorki inspiracją do napisania Francuskiego ogrodnika. Santa Montefiore chciała bowiem stworzyć historię dotykającą prostych czynności dających mnóstwo radości, którą można czerpać z natury. Przecież oglądanie filmów na DVD czy granie w gry komputerowe można łatwo zastąpić bardziej zdrowszymi zabawami na świeżym powietrzu.

Pewnego dnia Santa Montefiore wygłosiła referat, po którego zakończeniu jakaś kobieta, kładąc rękę na jej ramieniu, zapytała czy Autorka kiedykolwiek rozważała napisanie powieści o czymś innym niż miłość. Santa uznała to pytanie za nieco dziwne. Bo czy jest coś innego, o czym można pisać? Przecież miłość to uczucie, które motywuje nas do działania. Miłość jest także tym, co sprawia, że stajemy się lepszymi ludźmi. Miłość inspiruje nas do stawania się wielkimi. W obliczu śmierci nikt nie myśli o niczym innym, jak tylko o ludziach, którzy nas kochają. Tak więc odpowiedź Autorki na to pytanie brzmiała: NIE. Uważa ona bowiem, że miłość zawsze będzie znajdować się w samym centrum jej opowieści, tak samo, jak jest ona obecna w jej życiu. 

Fragment typowego angielskiego ogrodu

To tyle, jeśli chodzi o genezę powstania Francuskiego ogrodnika. Oczywiście inspiracją stał się jeszcze dodatkowo piękny ogród zaprojektowany przez Georgię Langton, który znajduje się w Dorset. Niemniej postać tytułowego bohatera powstała w oparciu o ogrodnika Simona. Skupmy się zatem teraz na samej powieści. Otóż pewnego dnia Miranda i David Claybourne decydują się na kupno domu w niewielkiej miejscowości o nazwie Hartington. Posiadłość od dwóch lat stoi pusta, ponieważ jej poprzedni właściciele nagle wyjechali i tak naprawdę nikt nie wie dokąd się udali. Wśród miejscowej społeczności byli bardzo lubiani i każdy mile ich wspomina. Z kolei Claybourne’owie to ludzie nieprzyzwoicie bogaci. David pracuje w londyńskim City jako bankowiec, zaś Miranda jest dziennikarką, która na zlecenie pisuje artykuły do poczytnych gazet. Małżonkowie mają dwoje dzieci: Gusa i Storm.

Niestety, David nie może spędzać w Hartington House tyle czasu, ile chciałaby Miranda, ponieważ mężczyzna jest tak bardzo zapracowany, że w ciągu tygodnia nie jest w stanie wyrwać się z Londynu. Może to zrobić jedynie w weekendy, ale mimo to jego wizyty w wiejskiej posiadłości nie należą do najbardziej udanych. Jest zmęczony i wciąż myśli o swoim życiu w Londynie. Nie ma więc z niego praktycznie żadnego pożytku. Wszystko tak naprawdę spada na Mirandę. To ona musi zadbać o dom i dzieci, zaś David dostarcza jedynie środki finansowe, aby jej w tym pomóc. Mężczyzna poważnie zaniedbuje też swoje dzieci. Mała Storm wydaje się nie dostrzegać nieobecności ojca, lecz starszy Gus cierpi z tego powodu, choć nie mówi o tym głośno. O jego tęsknocie za ojcem świadczy zachowanie chłopca. Gus sprawia bowiem poważne kłopoty wychowawcze. Nauczyciele w szkole są z niego niezadowoleni, a koledzy praktycznie przed nim uciekają, żeby ten przypadkiem nie zrobił im krzywdy. W dodatku Gus ma w perspektywie wyjazd do szkoły z internatem, co jeszcze dodatkowo pobudza jego agresję wobec otoczenia.

Wydanie z 2012 roku

Jak wiadomo, ludzie bogaci raczej nie pozwalają sobie na to, aby pracować fizycznie. Tego rodzaju pracę wykonują za nich ci, którym w życiu trochę gorzej się powiodło. Tak też jest w przypadku Claybourne’ów. Pewnego dnia decydują się bowiem na zatrudnienie kucharki, sprzątaczki i… ogrodnika. Nie jest to jednak takie proste, jak mogłoby się wydawać. O ile z kucharką i sprzątaczką nie mają większych problemów, to w przypadku ogrodnika sprawa nieco się komplikuje. W dodatku ogród w Hantington House jest bardzo zaniedbany, a miejscowi mieszkańcy nie ukrywają, że za poprzednich właścicieli posiadłości był on niezwykle piękny, co oczywiście było zasługą kobiety, która tam wcześniej mieszkała. Miranda nie ukrywa zatem, że jest jej trochę wstyd, iż nie potrafi zadbać o odpowiedni klimat swoich włości. Dlatego też daje ogłoszenie i czeka, aż w progu jej domu pojawi się ogrodnik…

Akcja Francuskiego ogrodnika rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych i podzielona jest na cztery pory roku. Z jednej strony czytelnik poznaje historię Mirandy i Davida oraz ich dzieci, którzy żyją współcześnie, zaś z drugiej cofamy się o prawie trzydzieści lat i wkraczamy w świat poprzednich właścicieli Hantington House. Ta druga historia kryje bowiem w sobie szereg tajemnic i ludzkich dramatów, które po latach znów odżyją i upomną się o wyjaśnienie. Poznamy zatem losy dwojga ludzi, których życie głęboko doświadczyło, ale też sprawiło, że nie zamieniliby tamtych chwil na nic innego. Oczywiście w samym centrum tego wszystkiego jest wielka, tragiczna, ale też prawdziwa miłość, która jest w stanie przetrwać lata pomimo rozłąki. Złożone obietnice są ważniejsze, aniżeli to, czego oczekują od bohaterów inni. Z drugiej strony jednak historia tych ludzi to pasmo dokonywania dramatycznych wyborów i świadomość, że bez względu na to, jaką decyzję podejmą, ktoś na pewno będzie cierpiał. Można oceniać bohaterów i twierdzić, że postępują nieodpowiedzialnie, myśląc jedynie o sobie i oszukując tych, którzy im zaufali, lecz w ich przypadku liczą się w głównej mierze uczucia, nad którymi nie potrafią zapanować.

Francuski ogrodnik to także opowieść o rodzinie. To historia dwóch – wydawałoby się, że bardzo różniących się od siebie wzajemnie rodzin – lecz tak naprawdę niezwykle podobnych i kierujących się praktycznie tymi samymi uczuciami i zasadami. Miranda i David – choć nieprzyzwoicie bogaci – są także nieszczęśliwi. W pewnym momencie fundamenty życia, jakie zbudowali zaczynają się chwiać i pewnego dnia może dojść do tego, że ich dom po prostu runie. Nie chodzi tutaj bynajmniej o Hantington House, który można byłoby łatwo odbudować. Sprawa jest znacznie poważniejsza i tylko od nich samych zależy, czy będą w stanie sprostać problemom, które sami wygenerowali.

Jedno z wydań brytyjskich

Santa Montefiore skupia się także na bardzo ważnej kwestii, jaką jest rodzicielstwo. Otóż nie zawsze zaspokajanie wszystkich zachcianek dzieci powoduje, że są one szczęśliwe. Bardzo często dla naszych dzieciaków istotniejsza jest obecność w ich życiu kochającego rodzica, który może poświęcić im czas, niż kolejny wypasiony prezent. Pod tym względem fabuła powieści jest niezwykle pouczająca, ponieważ wytyka współczesnym zapracowanym rodzicom ich błędy wychowawcze. Dobrze jeśli rodzic na czas zda sobie sprawę z własnych błędów, lecz znacznie gorzej będzie wtedy, gdy mama czy tata nadal będą brnąć w swój egoizm i chęć zarabiania coraz większych pieniędzy. Wtedy ich dzieci na pewno nie będą szczęśliwe. Może też przyjść taki moment, kiedy dzieciaki uczuciem obdarzą kogoś całkiem im obcego, kto poświęca im swój czas i sprawia, że czują się zauważone i ważne.  W takiej sytuacji wysoce prawdopodobne jest, że po prostu odwrócą się od biologicznych rodziców, zapominając o ich istnieniu.

Moim zdaniem Francuski ogrodnik to powieść z jednej strony lekka i przyjemna, zaś z drugiej posiadająca drugie dno, które należy odkryć, aby dobrze zrozumieć jej przesłanie. Na pewno nie jest to książka, którą czyta się dla zabicia czasu, bo nie ma nic lepszego pod ręką. Fabuła jedynie z pozoru sprawia wrażenie mało ambitnej i skonstruowanej według utartych schematów. Miłość pokazana jest tutaj na różnych szczeblach, czyli pomiędzy małżonkami, kochankami oraz rodzicami i dziećmi. Ta ostatnia zawsze będzie najważniejsza, choćbyśmy nie wiadomo co robili. Uczucie do dziecka wygra ze wszystkim innym i żadna konkurencja mu nie zagrozi.

Na koniec chciałabym zwrócić uwagę jeszcze na jeden problem. Otóż Santa Montefiore pokazuje też czytelnikowi, jak bardzo ludzkie opinie i złośliwości mogą być krzywdzące. Poprzez kreację jednej z bohaterek daje nam do zrozumienia, że tak naprawdę nie wygląd zewnętrzny jest najważniejszy, lecz nasza osobowość. Henrietta Moon jest bowiem postacią, która daje nadzieję kobietom popadającym w kompleksy i uważającym, że tak naprawdę nic dobrego już ich w życiu nie spotka i do końca swoich dni skazane są na samotność w czterech ścianach własnych domów.

Henrietta to bohaterka, z którą może identyfikować się wiele współczesnych kobiet. Dlatego też ważne jest, aby w pobliżu takiej osoby byli ludzie, którzy swoim zachowaniem nie będą wpędzać jej w jeszcze większe kompleksy, lecz pomogą spojrzeć na życie z drugiej, tej lepszej strony. Bo przecież każdy człowiek jest piękny, zaś jego piękno na pewno nie jest wyrażone poprzez atrakcyjność fizyczną, jak próbuje nam często wmówić dzisiejszy świat. Myślę, że Francuski ogrodnik to powieść, po którą naprawdę warto sięgnąć, ponieważ jest to książka dająca nadzieję i sprawiająca, że – choć przez chwilę – jesteśmy w stanie inaczej spojrzeć na życie.