LaVyrle Spencer – „I otworzyło się niebo”

Wydawnictwo: KSIĄŻNICA

Katowice 1998

Tytuł oryginału: Then Came Heaven

Przekład: Ewa Pankiewicz

Kiedy człowieka dotyka jakaś życiowa tragedia, wydaje mu się, że świat zawalił mu się na głowę. Myśli wówczas, że już nic dobrego go w życiu nie spotka i nie widzi przed sobą żadnej przyszłości. Tak się dzieje zazwyczaj wtedy, gdy tracimy bliską nam osobę, bez której nie wyobrażamy już sobie życia. Osobę, która była dla nas niczym promyk słońca rozświetlający nam ponure i szare dni. Dla jednych będzie to współmałżonek, natomiast dla innych rodzic, dziecko czy jakiś bardzo bliski przyjaciel, którego zawsze mogliśmy poprosić o radę i pomoc. Gdy śmierć planuje swoje przyjście powoli i jesteśmy w jakimś stopniu na nią przygotowani, wówczas odejście tej drugiej osoby jesteśmy w stanie sobie wytłumaczyć. Oczywiście nie jest to łatwe, ale przynajmniej staramy się zrozumieć dlaczego tak się stało. Przyszła nieuleczalna choroba, z którą wszyscy przegrali. Znacznie trudniej jest, kiedy śmierć zabiera nam kogoś nagle bez ostrzeżenia. Wtedy przychodzi bunt. Zaczyna się zadawanie pytań, dlaczego tak się stało i czy naprawdę musiało do tego dojść. Inaczej też odbieramy śmierć osoby starszej, a zgoła inaczej kogoś, przed kim było całe życie, a kto w dodatku zostawił tutaj bezbronne małe dzieci, którym trudno jest wytłumaczyć to, co się stało. Jak powiedzieć kilkuletniemu dziecku, że ukochana mamusia już nigdy nie przytuli i że od tej chwili będzie ją można odwiedzać już tylko na cmentarzu? Niestety, wiele ludzi staje przed takim właśnie dylematem i musi sobie z nim radzić lepiej lub gorzej.

Jeżeli ktoś wierzy w przeznaczenie czy – jak to mówią – działanie Siły Wyższej, wówczas każdą życiową tragedię może odnieść do swoich przekonań. Może tłumaczyć sobie i innym, że tak chciał Bóg, los. Że tak było zapisanie w jakiejś bliżej niezidentyfikowanej Księdze Życia. Są ludzie, którzy uparcie wierzą, że nic nie dzieje się bez przyczyny. Takie osoby nawet śmierć kogoś bliskiego potrafią wytłumaczyć sobie na swój własny sposób i cierpliwie czekać, aż wreszcie nadejdzie dzień, w którym tamto tragiczne wydarzenie obróci się w coś dobrego. Bo przecież „po nocy przychodzi dzień, a po burzy spokój…” – jak śpiewa Budka Suflera.

W mieście Browerville w stanie Minnesota mieszka rodzina Olczaków. To Polacy, których przodkowie wyemigrowali niegdyś z Polski i osiedlili się w Stanach Zjednoczonych, aby tam rozpocząć nowe życie. Eddie i Krystyna Olczakowie to młode małżeństwo, którym do pełni szczęścia praktycznie niczego nie brakuje. Obydwoje nie widzą świata poza sobą. Są rodzicami dwóch uroczych, kilkuletnich dziewczynek. W ich codziennym życiu religia katolicka odgrywa szczególną rolę, bo i mieszkają w specyficznej katolickiej dzielnicy miasta, gdzie każdy bardzo silnie związany jest z miejscową parafią. W dodatku jest też katolicka szkoła prowadzona przez zakonnice, do której uczęszczają wszystkie dzieci z dzielnicy. Olczakowie wspomagają siostry jak tylko mogą, zaś Krystyna powszechnie uznawana jest za niemalże świętą z uwagi na swoją bezinteresowną dobroć. Z kolei Eddie pracuje jako szkolny woźny i kościelny. Zarówno on, jak i jego małżonka pochodzą z wielodzietnych rodzin, więc na brak gości w święta nie mogą narzekać. Wszyscy ich szanują i bardzo cenią sobie ich towarzystwo.

Pewnego dnia Krystyna – jak wiele razy wcześniej – jedzie do swojej matki przygotowywać owocowe przetwory. W drodze powrotnej do domu dochodzi do tragedii. Kobieta chce wyprzedzić zbliżający się pociąg i dochodzi do zderzenia, w którym ubóstwiana przez wszystkich dwudziestosiedmioletnia Krysia traci życie. Nie trudno wyobrazić sobie jak na wieść o jej nagłej i niespodziewanej śmierci zareaguje Eddie i dziewczynki. W żałobie pogrążeni są nie tylko najbliżsi Krystyny Olczak, ale praktycznie całe miasteczko. Kto tylko może, biegnie z dobrym słowem do domu Olczaków. Jednak czy zrozpaczonemu mężowi naprawdę jest teraz potrzebny tłum lamentujących sąsiadów? A może Eddie chciałby zostać sam, aby móc w spokoju opłakiwać stratę żony i pocieszać swoje małe córeczki?

Wiadomość o śmierci Krystyny Olczak wstrząsa również miejscowym zakonem sióstr benedyktynek, które prowadzą szkołę, gdzie uczą się Anne i Lucy. Największy smutek z tego powodu odczuwa szczególnie jedna z młodych zakonnic. To siostra Regina. Jest ona wychowawczynią córek Olczaka, a same dziewczynki są jej faworytkami. Prawdę powiedziawszy z siostrą Reginą już od jakiegoś czasu dzieje się coś dziwnego. Czuje, że droga, którą wybrała – a właściwie, którą jej wmówiono, że jest dla niej powołaniem – coraz bardziej jej ciąży. Surowa klasztorna reguła nie jest dla niej. Nie wolno jej doświadczać praktycznie niczego, co ma jakikolwiek związek z ziemskim życiem. Nie może nawet dotykać osób świeckich ani spożywać posiłków w ich towarzystwie. Takich – wydawać by się mogło – absurdalnych zasad jest w klasztorze znacznie więcej. Młoda zakonnica czuje, że zaczynają one wywoływać w niej bunt, a ona coraz bardziej chce swobody.

Dzień pogrzebu Krystyny Olczak jest niezwykle przygnębiający dla społeczności Browerville. Lecz kiedy jest już po wszystkim, znów zaczyna się normalne życie. W miarę normalnie muszą także zacząć egzystować Olczakowie. I wtedy właśnie znajdują pocieszenie u siostry Reginy. Zarówno Eddie, jak i jego córki lgną do zakonnicy niczym do kogoś bardzo bliskiego. Czy zatem wszystko nieuchronnie zmierza do sytuacji, kiedy Eddie i Regina zdadzą sobie sprawę, że nie są dla siebie obojętni? Czy Eddie Olczak to mężczyzna, który sprawi, że zakonnica zrzuci swój habit i pozwoli, aby górę wzięły ludzkie namiętności? Czy siostra Regina jest tą, która zastąpi Anne i Lucy matkę? Jak zareagują mieszkańcy Browerville na wieść o ewentualnym romansie tych dwojga?

Akcja powieści rozgrywa się w latach 50. XX wieku, dlatego też czytelnik ma tutaj do czynienia ze specyficznym klimatem i obyczajowością bohaterów. Autorka właśnie tą powieścią zakończyła swoją działalność pisarską. LaVyrle Spencer napisała kilkadziesiąt powieści, dzięki którym zdobyła sobie nieprzeciętną sławę w środowisku literackim. Jej książki to powieści obyczajowe i romanse historyczne. Niektóre z nich zostały przeniesione na ekran, a inne zajmowały czołowe miejsca na światowej liście bestsellerów New York Timesa.

(…) To moja ostatnia powieść. Licznym wiernym czytelnikom pozostawiam w niej obraz mojej młodości i serdecznie dziękuję za zakup każdej mojej książki i każdy list, jaki otrzymałam. To było dwadzieścia jeden wspaniałych lat…*

I otworzyło się niebo to opowieść, w której Autorka porusza przede wszystkim problem poważnych rozterek molarnych, ale też przedstawia regułę żeńskiego zakonu jako coś, co powoduje jedynie ograniczenia i brak jakiejkolwiek swobody życiowej. Być może od tamtej pory coś w tej kwestii się zmieniło, ale na tamten czas trzeba było mieć naprawdę mnóstwo silnej woli, aby móc żyć zgodnie z panującą tam, tak zwaną, Świętą Regułą. Z racji tego, iż fabuła powieści osadzona jest w małomiasteczkowej katolickiej społeczności, czytelnik widzi jak ważna jest dla bohaterów ich wiara, choć nie eksponują jej zbyt wyraźnie i nie uważają siebie za „nawiedzonych”, a swoje wyznanie traktują jak coś normalnego. Oczywiście w przeważającej mierze mieszkańcami dzielnicy są osoby z polskimi korzeniami, więc ta religijność jest jak najbardziej zrozumiała. Pamiętajmy, że są lata 50. XX wieku. Wtedy ludzie religijne wartości postrzegali zgoła inaczej, niż ma to miejsce obecnie.

Pomimo że powieść dotyka kwestii wiary katolickiej, to jednak Autorka nikogo nie edukuje, nie próbuje nawracać, lecz przedstawia problem lekko bez atakowania kogokolwiek. I otworzyło się niebo to powieść niezwykle ciepła w swoim przekazie. Na jej przykładzie widać, że w życiu naprawdę wszystko jest możliwe. Nawet to, co wydaje nam się nie do przeskoczenia. Natomiast tym, co łączy ludzi jest miłość. Miłość pomiędzy mężczyzną a kobietą. Miłość braterska/siostrzana. Miłość matczyna, choć pozbawiana więzów biologicznych. Bardzo ważna w tym wszystkim jest również przyjaźń.

Po tych słowach może wydawać się, że w książce wszystko jest takie sielankowe i cukierkowe. Otóż nie. Przypomnijmy sobie, że Olczaków dotknęła tragedia, a co za tym idzie, wydarzeniu temu towarzyszy ogromne cierpienie. Poza tym, pojawiają się też ludzie, którzy stanowczo sprzeciwiają się pewnym działaniom ze strony tych, których kochają i którzy są dla nich naprawdę ważni. Nie są w stanie pogodzić się ze zmianami w życiu swoich bliskich, o których prędzej czy później będzie musiał dowiedzieć się także świat. Pojawi się zatem wstyd. A może zwykła ludzka obłuda i pycha, bo uważano siebie za wybranych do jakichś wzniosłych celów?

Dla kogo zatem jest ta powieść? Na pewno nie dla wszystkich. Dlaczego? Z uwagi na dosyć mocno zaznaczony aspekt wiary katolickiej, która tutaj pokazana jest od tej lepszej strony. Obecnie znacznie większe powodzenie mają powieści, w których autor/autorka solidnie pojeździ sobie po katolikach, ukazując ich obłudę, hipokryzję i zakłamanie, jakby jednocześnie zapominając o tym, że każdy medal ma dwie strony. W tej powieści nie znajdziecie żadnych kontrowersyjnych wątków. Jest to opowieść spokojna o tym, że warto wierzyć, iż po złym zawsze przychodzi dobre, a każdy życiowy dramat dotyka człowieka, aby go wzmocnić albo otworzyć innym ludziom drogę do jego życia. Przyglądając się fabule książki, można też dojść do przekonania, że tak naprawdę nic nie dzieje się bez powodu.

---

* L. Spencer, I otworzyło się niebo, Wyd. Książnica, Katowice 1998, s. 8.