Wydawnictwo: ISKRY
Przekład: Anna
Tatarkiewicz
Kiedy kilka lat temu przygotowywałam
materiał do artykułu będącego częścią pewnego cyklu literackiego, zdecydowałam
wówczas, że jego bohaterem będzie Alexandre Dumas (ojciec; 1802-1870). Oparłam
się wtedy na informacjach pochodzących z autobiografii Autora. Praktycznie od
najmłodszych lat Alexandre Dumas zajmuje w moim czytelniczym życiu bardzo ważne
miejsce i nie zraża mnie nawet fakt, że w pisaniu książek pomagał mu pisarz i
historyk Auguste Maquet (1813-1888). Jego rola polegała bowiem na tym, że
wymyślał fabułę, dbał o zgodność historyczną i tworzył ogólny zarys powieści,
natomiast Dumas rozbudowywał wątki w charakterystycznym dla siebie stylu.
Pomiędzy panami doszło nawet do nieporozumienia. Otóż Auguste Maquet
zażądał pewnego dnia wyższego wynagrodzenia i umieszczenia swojego nazwiska
jako współautora powieści. W rezultacie zdołał jedynie uzyskać wyższe wynagrodzenie,
zaś ta druga kwestia w żadnym razie nie wchodziła w grę.
 |
| Alexandre Dumas Fotografia pochodzi z 1860 roku. autor: Gustave Le Gray (1820-1884) |
Książka już ma swoje lata. Wydanie, które do mnie trafiło,
pochodzi z 1960 roku. Jeśli w ogóle istnieje jakakolwiek możliwość dostania
dziś Pamiętników, to zapewne należałoby ich szukać w antykwariatach
albo na aukcjach internetowych. Obawiam się, że nawet biblioteki już nie
posiadają tej książki w swoich zasobach. Alexandre Dumas swoje wspomnienia
zaczął spisywać pod koniec Monarchii Lipcowej (1830-1848), a następnie
kontynuował je na emigracji w Brukseli, zaś ukończył po powrocie do Paryża.
Pierwsza część autobiografii ukazywała się w piśmie Presse, natomiast dalszy ciąg
publikowany był w dzienniku, którego Dumas był właścicielem. Dziennik ten nosił
tytuł Muszkieter (z franc. Le Mousquetaire). To właśnie
dzięki tym publikowanym bez ograniczeń tekstom Alexandre Dumas zdobył dla pisma rzesze
czytelników.
Finalne książkowe wydanie Pamiętników miało miejsce w roku 1863. Autobiografia ukazała się wówczas aż w dziesięciu tomach. W latach 50. XX wieku we Francji pojawiło się natomiast wydanie dość krytyczne w swej formie w opracowaniu Pierre’a Josseranda
(1898-1972). Dwa pierwsze tomy wydano w latach 1954-1957 i zawierały tylko połowę oryginalnego tekstu. Pamiętniki w
wysokim stopniu charakteryzują się walorami wyróżniającymi najlepsze teksty
Dumas. Narracja jest niezwykle żywa, widać w nich dramatyzm, który przejawia
się szczególnie w dialogach. Wydaje się, że Autor stosuje je niezwykle chętnie.
Wszystkie osoby, o których pisze Dumas są wyraziste i doskonale uchwycone, lecz
jednocześnie Autor nie stara się zagłębiać w ich charaktery czy stan
psychiczny. Czytając Pamiętniki czytelnik nie może spodziewać się
kolejnej powieści, ponieważ nie znajdzie w niej cech typowych dla utworów tego
typu. Jest to przede wszystkim opowieść o wydarzeniach i ludziach, tym razem
nie fikcyjnych, lecz autentycznych, współczesnych Autorowi. Niemniej, z drugiej
strony można domyślać się, że Dumas w sposób świadomy – bądź też nie – przeinacza
pewne fakty lub przedstawia je jedynie ze swojego punktu widzenia, co jest dość
nieobiektywne. Być może czyni to rzadziej, aniżeli można byłoby go o to
posądzać.
 |
| Alexandre Dumas wygotowujący swoje powieści (karykatura)
autor: Amédée de
Noé ps. Cham (1818-1879)
|
Pomijając powyższy fakt, można jednoznacznie stwierdzić, iż ogólny obraz samej epoki oraz ludzi w niej żyjących charakteryzuje autentyczność, która równa się tej dotyczącej samego Autora. Alexandre Dumas w Pamiętnikach odsłania się bez reszty zarówno w tym, co mówi, jak również w tym, w jaki sposób to robi. Momentami miałam wrażenie, że nie szczędzi nawet samemu sobie. Z ogromną prostodusznością prezentuje swe wady, zalety, a także śmieszności.
[…] Idąc za przykładem innych, wskoczyłem na ławkę i balansując na zaokrąglonych oparciach, ruszyłem ku środkowi. Musiałem wydawać się – a raczej wyznajmy to: byłem bardzo śmieszny. Moje długie i mocno kręcone włosy tworzyły wokoło głowy nader groteskową aureolę, ponadto w czasach, gdy nosiło się redengoty* sięgające kolan, ja miałem redengot do kostek […][1][…] Byłem ubrany według ostatniej mody z Villers-Cotterets, która jednak była przedostatnią modą paryską. Wobec tego, że na ogół przedostatnia i ostatnia moda są czymś skrajnie różnym – wyglądałem, jak to już z właściwą mi skromnością zaznaczyłem – bardzo śmiesznie. Takie zapewne wrażenie wywarłem też na tych, do których podchodziłem, gdyż przyjęli mnie wybuchami śmiechu, w bardzo złym – jak mi się zdawało – guście. Byłem zawsze bardzo uprzejmy, ale w owych czasach z uprzejmością, jaką zawdzięczałem wychowaniu macierzyńskiemu, szła w parze wybuchowa drażliwość, odziedziczona prawdopodobnie po ojcu. Drażliwość ta sprawiała, że nerwy moje były instrumentem nader czułym na podniety. Uchyliłem kapelusza, co do reszty odsłoniło oryginalność mej koafiury** i spotęgowało wesołość grona, wśród którego pragnąłem się znaleźć.
– Przepraszam panów – zapytałem z wyszukaną grzecznością – czy mógłbym wiedzieć, co was tak śmieszy, by móc śmiać się wraz z wami? Sztuka, którą zobaczymy, jest podobno bardzo smutna, i nie zawadziłoby rozerwać się trochę, zanim zaczniemy wylewać łzy.
Przemowy mej wysłuchano w nabożnym skupieniu, po czym wśród zaległej ciszy odezwał się nagle pojedynczy głos:
– Ależ główcia!
Jak się zdaje, apostrofa należała do bardzo komicznych, gdyż ledwo się rozległa, śmiechy wybuchnęły ze zdwojoną siłą; co prawda, ledwo się to stało, wymierzyłem dowcipnisiowi siarczysty policzek […][2]
 |
| Dom, w którym urodził się Alexandre Dumas |
Niniejsza wersja Pamiętników to najlepsze
fragmenty całości autobiografii Alexandre Dumas. Dla potrzeb polskiego rynku
wydawniczego zostały one wyselekcjonowane z całości tekstu, czyli pierwotnej
wersji, w której można znaleźć mnóstwo kwestii wepchniętych tam zupełnie
niepotrzebnie celem wydłużenia tekstu i znacznego podwyższenia honorarium.
Trzeba więc wiedzieć, że pierwotna wersja Pamiętników skierowana była do czytelników pism
codziennych, za co płacono od wiersza. W polskim wydaniu czytelnik nie znajdzie
cytowanych w całości dokumentów, fragmentów cudzych utworów literackich, całych
życiorysów osób współczesnych Pisarzowi, skryptów dzieł historycznych, czy też –
nie zawsze wiarygodnych, a często zbyt długich – anegdot.
Forma, jaką proponuje polski wydawca, to
przede wszystkim książka, którą świetnie się czyta. Jest ona doskonała zarówno
dla miłośników Alexandre Dumas i jego twórczości, jak również dla tych,
którzy w jakiś szczególny sposób interesują się epoką Autora, a zwłaszcza jej
życiem kulturalnym. W Pamiętnikach Dumas skupił się wyłącznie na swojej
literackiej egzystencji. Sprawy osobiste, jak gdyby spycha na dalszy plan.
Pomimo iż przez życie Pisarza przewinęło się mnóstwo kobiet pochodzących z
różnych warstw społecznych, to jednak Dumas wyraźnie unika tego tematu w
autobiografii.
Dla mnie ta książka jest naprawdę wyjątkowa.
Z jej kart czytelnik dowiaduje się, dlaczego Aleksandre Dumas w ogóle zaczął
pisać. W dodatku jego literacka droga do sławy wcale nie była usłana płatkami
róż, jak mogłoby się komuś wydawać. Zamiast róż leżały tam ciernie, które
poważnie go raniły. Ponieważ Alexandre Dumas od lat zajmuje w moim życiu szczególne
miejsce, ta książka pomogła mi głębiej zrozumieć nie tylko twórczość Autora,
ale też jego osobowość. Wychowałam się na książkach Dumas i wiem, że już zawsze
pozostaną mi bliskie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz